De discussie over de privacy van de burger is door de digitalisering actueler dan ooit. We moeten nadenken over de gevaren van de nieuwe mogelijkheden. De laatste casus in deze ontwikkeling: Apple weigert op verzoek van de FBI een iPhone van een verdachte terrorist te kraken.
Kraken iPhones
Wat is er gebeurd? In december 2015 werd een aanslag gepleegd in San Bernardino (VS) waarbij maar liefst veertien mensen werden gedood en velen werden verwond. De FBI vroeg Apple om de iPhone 5c van een van de daders te kraken. De telefoon is beveiligd met een pincode. Apple heeft het besturingssysteem zo gemaakt dat de volledige inhoud van de telefoon wordt gewist als de pincode te vaak verkeerd wordt ingetoetst. Apple zegt dat het niet mogelijk is om de smartphone te kraken. Wat hierna gebeurde is nog interessanter: de FBI wil nu dat Apple haar besturingssoftware zo aanpast dat het wel mogelijk wordt iPhones te kraken. Apple weigert wederom. In een open brief zegt topman Tim Cook dat hij niet wil dat de FBI door deze eenmalige actie een ‘achterdeur’ krijgt waarbij alle iPhones (lees: onze privacy) kunnen worden gekraakt. De twee vechten het nu voor de rechter uit.
Dit voorval roept evenveel vragen als schrikbeelden op. Wat betekent het voor ons als opsporingsdiensten zulke macht in handen zouden krijgen?
1984
Het is een cliché om in dit soort discussies met verwijzingen naar George Orwell’s 1984 voor de dag te komen. Desalniettemin is er een detail uit het boek dat hier de aandacht verdient, namelijk hoe de hoofdpersoon Winston Smith opmerkt hoezeer het gewoonte wordt om te leven met de gedachte dat je ieder moment kan worden afgeluisterd en bekeken door de grote ‘teleschermen’ die door de regering overal zijn opgehangen.
Alziend oog van de techniek
Deze gewoonte is ons vandaag de dag niet vreemd, en in tegenstelling tot Winston maken wij ons – over het algemeen – zelfs weinig zorgen over het alziend oog van de techniek. Beveiligingscamera’s, data bij internetproviders, belgegevens, bankgegevens, de OV-chipkaart, medische dossiers, overal wordt informatie over ons leven opgeslagen. We halen onze schouders op. Een duidelijke reden (je zou zelfs kunnen zeggen: rechtvaardiging) voor deze gemakzucht is dat de gemiddelde burger in het Westen het geluk heeft dat hij nauwelijks iets te vrezen heeft van de overheid. Wat boeit het ons dat ‘ze’ weten waar we over schrijven of waar we in de kleine uurtjes naar kijken? Geen haan die ernaar kraait. Maar de vrijheid van vandaag is niet per se de vrijheid van morgen.
Collectief geheugen
Data kan in principe eeuwig blijven bestaan. Hield iemand vroeger op een feestje in een opwelling een racistisch betoog, dan was hij of zij de schande van de week. Tegenwoordig kan zo’n dronken tirade jaren later met enkele muisklikken weer tot leven worden geroepen. Er is een collectief geheugen ontstaan dat op ieder gewenst moment kan worden geraadpleegd, en dit schept angstaanjagende mogelijkheden. Google probeert met het recht om vergeten te worden onterechte privé-informatie te verwijderen, maar waterdicht is het niet.
Happy end
Met Winston Smith liep het uiteindelijk slecht af. Klassiekers hebben zelden een happy end. Over de boodschap en de waarschuwing van 1984 zijn bibliotheken volgeschreven. De opmars van de technologie en de digitalisering van de samenleving kunnen niet ongedaan worden gemaakt. Wel kunnen en moeten wij blijven nadenken over hoe we onszelf opstellen tegen de mogelijkheden van de nieuwe technologie. Want achter al die enen en nullen zitten nog altijd mensen.
Frank Kool studeerde Psychologie en Filosofie in Rotterdam. Sinds enkele jaren is hij werkzaam als copywriter en blogger, onder andere voor DutchReview. Voor Tekst 2000 / B1 blogt Frank over innovaties in onderwijs en technologie en de manier waarop wij leven zullen veranderen.