Wat? Huh? De pen is dood? Stop de persen! Wat is er aan de hand? Dat was mijn eerste reactie toen ik deze ochtend in het Algemeen Dagblad las dat leerlingen in Finland niet meer met een pen hoeven te leren schrijven. Waarom zou je? Alles gaat tenslotte digitaal tegenwoordig. En tóch, vraag me niet waarom, bekroop me een onaangenaam gevoel toen ik het bericht las. Meteen schoot er een beeld door mij heen van mensen die over honderd jaar als oerbewoners met een pen onhandig wat op papier proberen te zetten.
Oké, het verhaal: Finse kinderen hoeven niet meer te leren schrijven met een pen. Want wanneer schrijf je nog echt iets met een pen? Boodschappenlijstjes worden digitaal ingevuld, Sinterklaasgedichten worden uitgeprint en zelfs aantekeningen tijdens vergaderingen worden op de tablet bijgehouden. Finse kids krijgt voortaan typeles.
In Finland denken de onderwijsdeskundigen dat de fijne motoriek van kinderen ook ontwikkeld kan worden door extra tekenlessen en meer lessen handvaardigheid. In Nederland wordt door de scholen de afschaffing van de pen nog niet opgepakt maar de Onderwijsinspectie laat scholen wel vrij in het aanleren van de schrijfvaardigheden. Op sommige Steve Jobsscholen leren kinderen alleen nog blokletters schrijven. Het tijdperk van de mooie, sierlijke letters is voorbij.
Tuurlijk, er zijn nog romantici die het beeld van de handgeschreven brieven en het geklooi met inkt niet kwijt willen. Zo stelt schrijfpedagoge Greetje Arends in het AD dat schrijven heel belangrijk is voor de hersenen en met name voor het deel dat de emotionaliteit bevordert. Maar dat kinderen die met een toetsenbord leerden schrijven slechter lezen, is bijvoorbeeld niet bewezen.
Het Platform Handschriftontwikkeling ziet ook dat het maken van aantekening op papier steeds minder plaatsvindt op scholen. Daarnaast geeft het platform aan dat er altijd al weinig aandacht voor het vak ‘schrijven’ is geweest. Dit zou te maken hebben met de beperkte kennis en kunde van individuele leerkrachten. ,,De afgelopen jaren kunnen we spreken van een duidelijke achteruitgang van schrift bij kinderen. Dit werkt door bij pubers die veelal losse, vaak hoofdletterachtige vormen produceren wat de leesbaarheid niet ten goede komt. Het zijn vooral meisjes die aan het eind van de basisschool het verbonden schrift loslaten, groter, en rechtop gaan schrijven. Het handschrift van jeugdigen kan men ‘kinderlijk’ noemen, omdat daaruit blijkt hoe weinig routine deze jonge mensen hebben verworven,’’ aldus het platform.
En nu? Zullen de tablets en laptops dusdanig ontwikkeld worden dat het schrijven op het scherm steeds toegankelijker wordt? Of hoeven we helemaal niet meer zelf te kunnen schrijven, maar is het bedienen van een toetsenbord afdoende? Laten wij de leerlingen van nu in ieder geval niet vermoeien met vaardigheden die zij in de toekomst niet meer nodig hebben en hen beter klaarstomen voor de toekomst. Kortom: laat hen feilloos overweg kunnen met de digitale apparaten van deze tijd en vooruit, ook een paar uurtjes in de week extra teken- en schilderlessen volgen om zo toch de fijne motoriek bij te houden. Maar met een vulpen streng tussen drie lijntjes je dictee schrijven lijkt nu eenmaal voorbij te zijn. De pen is dood. Of in ieder geval stervende.
Noortje Beumer is redacteur en projectmanager bij Tekst 2000 / B1.