Zoals de grote filosoof Theo Maassen het ooit uitdrukte: ,,Ik zal niet oordelen over andere mensen, maar dan moeten ze wel normaal doen!’’ Een opmerking met een dikke knipoog die, hoe langer je erover nadenkt, wellicht dichter bij de realiteit staat dan je toe wilt geven. ‘Normaal doen’ omhelst een bonte verzameling aan geschreven en ongeschreven regels over wat wel of niet de bedoeling is. Naast de gezinssituatie is de school wellicht de meest cruciale plek waar deze opvattingen worden gevormd. Dat maakt het des te zorgelijker dat één op de negen leraren moeilijke onderwerpen vermijdt. Hete hangijzers blijken vooral islamitisch extremisme, homoseksualiteit, en de politieke situatie in bijvoorbeeld Turkije en Rusland.
Dit gegeven blijkt uit het DUO onderzoek Integratie op school, waaraan 2.203 leraren uit het basisonderwijs en voortgezet onderwijs meededen. In het kader van een toenemend pessimisme over de multiculturele samenleving werd leraren en schoolleiders gevraagd hoe zij de sociaal-maatschappelijke verhoudingen terugzien in het klaslokaal of op het schoolplein.
De resultaten zijn niet hoopgevend. In de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, en Den Haag) herkent de helft van de leraren hun school in de stelling dat de integratie mislukt is en dat de segregatie toeneemt. In andere steden herkent ongeveer eenderde van de leraren zich hierin. Tegenstellingen tussen westerse en niet-westerse culturen worden gezien als de belangrijkste oorzaak, alsmede de rol van religie, en de onwil van zowel autochtone als allochtone ouders en kinderen om in gemengd gezelschap te verkeren.
Een taboe kan nog een sociaal wenselijke functie hebben wanneer het aangeeft dat sommige dingen simpelweg niet door de beugel kunnen. Deze functie verwordt echter tot een blokkade wanneer het betekent dat sommige dingen niet meer bespreekbaar zijn. Theo Maassen had het over oordelen en normaal doen. Dat laatste is, zoals gezegd, moeilijk te bepalen. Maar ook het oordelen is een heikel punt. Wat kunnen en mogen we eisen van andere mensen? Kunnen we daarnaast oprecht kritisch naar onszelf kijken, ongeacht wie we zijn? De oplossing laat zich niet makkelijk raden. Wel denk ik dat het geen grote aanname is om te zeggen dat de oplossing enkel komt uit een ontmoeting tussen mensen.
SIRE kwam enkele jaren geleden met de slogan ‘De maatschappij, dat ben jij!’ Liever zou ik zien dat we deze spreuk omdraaien en terug gaan naar wat een maatschappij daadwerkelijk tot een maatschappij maakt, namelijk het wij. Problemen die we hebben omdat we samen anders zijn, kunnen ook samen worden opgelost.
Frank Kool studeerde Psychologie en Filosofie in Rotterdam. Sinds enkele jaren is hij werkzaam als copywriter en blogger, onder andere voor DutchReview. Voor Tekst 2000 / B1 blogt Frank over innovaties in onderwijs en technologie en de manier waarop wij leven zullen veranderen.