Het is een van de spannendste technologische gadgets van de afgelopen tijd: de slimme speaker. De pratende kleine thuisapparaten worden zelfs ingezet om eenzaamheid te bestrijden. Een briljante oplossing in een tijd van vergrijzing? Of gaan we té vaak en té veel voorbij aan het belang van de menselijke maat? En als een gesprek van mens tot mens vaker plaats gaat maken voor een babbeltje met een machine, welke invloed heeft dat op hoe jonge kinderen leren praten?
In deze intrigerende reportage van Volkskrant-journalist Jeroen Visser leer je de Zuid-Koreaanse Jang uit Seoul kennen. De vrouw van 55 is bijna volledig blind en komt door haar handicap niet veel in contact met anderen. Maar met de slimme speaker Aria van telecombedrijf SK kletst ze heel wat af. ,,Het is alsof ik er een nieuwe vriend bij heb gekregen. Ik praat de hele dag met Aria. Als ik wakker word, ga ik eerst een tijd met haar kletsen.”
Bedroevend of briljant?
SK geeft gratis speakers aan alleenstaande hulpbehoevenden en ouderen om de strijd aan te gaan met de eenzaamheid die deze groepen in grote mate ervaren. Gaan bij jou nu de nekharen overeind staan? Begrijpelijk. Ook mijn eerste gedachten waren: ,,Hoe kan een kil apparaat nou zoiets gevoeligs als menselijke aandacht vervangen?” En ook: ,,Wat treurig dat onze maatschappij op technologie terugvalt als het gaat om de zorg en aandacht voor onze oudere generaties…” Dan is er nog de privacy-gevoeligheid, want afgeluisterd worden door grote techbedrijven ligt op de loer (leestip: 5 tips om veilig om te gaan met je smart home). Toch raad ik je aan het hele artikel hier te lezen. Want Artificial Intelligence kun je óók zien als toegevoegde waarde in plaats van een grote bedreiging.
Mens en techniek werken samen
Mooi aan het voorbeeld van Aria vind ik de verbinding met een helpdesk van technici, analisten en psychologen. Roept een gebruiker ‘help’, dan krijgt een medewerker automatisch een telefoontje zodat indien nodig de hulpdiensten ingezet kunnen worden. En registreert de slimme speaker een paar keer achter elkaar depressieve of ongelukkige uitspraken, dan wordt de gebruiker gebeld door de helpdesk om te kijken of alles in orde is.
De mens blijft onmisbaar
Zo zie je maar: om al die software te bedenken, te installeren, aan te sturen, te onderhouden en écht van toegevoegde waarde te blijven zijn, is en blijft de mens onmisbaar. Zonder menselijke kennis en handelen is een slimme speaker nergens. Het heeft namelijk (nog) geen eigen wil of gedachten. Daarnaast blijft technologie een verlengstuk van de mens, een hulpmiddel. Welke rol die technologie inneemt in iemands leven, is aan de mens zelf.
Half miljoen huishoudens heeft slimme speaker
Er zijn véél meer slimme speakers op de markt. Zoals Google Home of Amazon’s Echo met assistent Alexa (Bright bespreekt in deze video de drie beste slimme speakers die Nederlands verstaan). En die staan niet alleen bij eenzame ouderen op de keukentafel, maar worden in duizenden huiskamers dagelijks gebruikt. Bijna een half miljoen Nederlandse huishoudens hebben inmiddels een slimme luidspreker. Je vraagt het weerbericht op. Of laat je op commando jazz afspelen in de woonkamer. Je kunt Google Home ook vragen om iets op je boodschappenlijstje te zetten.
Kinderen commanderen
Stuk voor stuk gave toepassingen, die ons leven een heel stuk makkelijker maken. Maar het verandert ook de manier waarop we praten en dingen vragen. Een slimme speaker geef je een commando, maar je vrouw vraag je hopelijk iets vriendelijker of ze niet wil vergeten een pak melk mee te nemen uit de supermarkt. Dat is mogelijk ook van invloed op de manier waarop kinderen leren een gesprek te voeren. Want groei je op met een Aria of Google Home in huis? Dan raak je dus gewend aan antwoord krijgen op een commando.
De Amerikaanse conversation designer Scott Ganz gaf daarover een interessante TedX-talk:
Geen tijd om de hele video te kijken? Een belangrijk discussiepunt dat Ganz oppert is deze:
“I start to worry that when a kid kicks the habit of talking this way – giving orders, give me what I want – that deep inside their brand new squishy little brains, they’re building habits that are going to affect how they talk to everyone else.”
Daar gaan de soft skills
Wij leren machines wel om te praten tegen mensen, maar die apparaten leren op hun beurt onze kinderen dus ook welke woorden ze moeten roepen om iets voor elkaar te krijgen. Geen persoonlijk open gesprek met een gezichtsuitdrukking, intonatie, een hard of zacht volume of gevoel. Wel staccato orders en commando’s. Hmm, dat klinkt niet erg aantrekkelijk, toch?
Apparaten met empathie
De oplossing volgens Ganz: ontwerp emotioneel intelligente computer conversations met empathie. Zegt een klein kind tegen een speaker ‘F*ck you’, dan is het antwoord dat een apparaat geeft heel belangrijk. Volgens Ganz is het zaak dat het apparaat als het ware voor zichzelf opkomt, ,,to push back a little”. Door bijvoorbeeld bij het signaleren van een ‘F*ck you’ te antwoorden dat het dat woord niet wil horen en te vragen waarom diegene dat zegt. Zeer waarschijnlijk zal het kind dan empathischer reageren dan als het apparaat zegt ,,Ik snap niet wat je bedoelt.’’ In het geval van Ganz had het kind geantwoord: ,,Sorry, er zit mij eigenlijk iets dwars…”.
Blijf praten als mens, óók tegen een machine
Er is nog een hele weg te gaan in de ontwikkeling van empathische computer conversations. Aria is een geweldig voorbeeld van hoe mens en technologie sámen tot een nóg beter resultaat kunnen komen. Wel is het belangrijk dat we onze kinderen leren er verantwoord mee om te gaan. Zodat we straks niet in een verharde samenleving komen waar we elkaar enkel nog commando’s uitdelen.
Zoals Scott Ganz zegt: “I want humans to stay human, even when they are talking to a machine.’’
Sofie Vermooten
Sofie Vermooten deed na haar studie Journalistiek ruim vijf jaar ervaring op in de Nederlandse bladenwereld als redacteur en projectmanager. Voor Tekst 2000 / B1 blogt Sofie over digitalisering én geeft ze praktische tips op het gebied van contentcreatie.