Het nieuwe schooljaar begint na een lange hete zomer. Voor ons hoog tijd om in de wondere wereld van het onderwijs te duiken. Deze keer onder de loep: de Vox-klas. Hét vernieuwende Amsterdamse onderwijsinitiatief waar jongeren van alle niveaus in groepen samenwerken, leren omgaan met verschillen en waar 21e-eeuwse vaardigheden centraal staan. Er zijn geen boeken, geen muren en geen vakken in de Vox-klas. Maar er is wel sociale samenhang waardoor jongeren veel meer leren dan alleen wiskundige formules.
We zijn er zo aan gewend: vanaf groep 8 scheiden de wegen. Waar de ene leerling zijn succes beproeft op het gymnasium, krijgt een ander vmbo advies. Dat betekent vaak dat vrienden en vriendinnen naar een andere school gaan of niet meer bij elkaar in de klas zitten op de middelbare school. En elkaar daardoor dikwijls uit het oog verliezen. Wat zou het effect op onze samenleving zijn als alle niveaus bij elkaar in één klas gebracht worden?
Hoera: daar is de Vox-klas
In een Vox-klas is die mix exact de basis van het succes. Vox is een afkorting van Voortgezet Onderwijs met een X die staat voor het mixen van talenten, niveaus, achtergronden en vakken. Leerlingen van alle niveaus, van vmbo basis tot en met vwo, zitten hier dus samen in de klas. Daardoor leer je van elkaars andere ideeën en ervaringen. In Amsterdam-Noord vind je het allereerste en het enige Vox College, dat drie jaar geleden startte met 21 leerlingen en 3 docenten. Inmiddels starten dit schooljaar 185 leerlingen en beginnen de vmbo-leerlingen van de allereerste lichting aan hun examenjaar.
Onderwijs dat anders is
Wist je dat vox ‘stem’ betekent in het Latijn? ,,Ons onderwijs zorgt dat elke leerling zijn of haar eigen stem kan ontwikkelen. Met ‘stem’ bedoelen we de identiteit van een leerling. Maar ook de manier waarop hij of zij in de wereld staat’’, aldus het Vox College. ,,Maar de X staat ook voor het onbekende. Wij bieden onderwijs dat anders is, en dat steeds zoekt naar nieuwe oplossingen.’’ En dat is nodig, want ‘de samenleving wordt complexer en stelt steeds meer eisen’.
Waarom een Vox-klas?
Bij Vox staat daarom het aanleren van vaardigheden voor het leven centraal, de zogenoemde 21e-eeuwse vaardigheden (over die 11 competenties schreven we eerder deze blog). Je volgt je eigen leerpad en doet dit samen met anderen. Zo worden leerlingen van alle niveaus klaargestoomd voor de moderne maatschappij.Belangrijk, want waarom zou je formules uit je hoofd leren als er zoiets als Google bestaat? Die omslag in denken en doen vraagt nieuwe onderwijsvormen, waar middelen als e-learning en het werken op laptops de standaard zijn.
School met maatschappelijk belang
Maar er is nog een andere reden waarom dit onderwijsconcept juist in onze huidige maatschappij van grote waarde is. De Onderwijsraad concludeerde in haar adviesrapport ‘Doorgeschoten differentiatie in het onderwijsstelsel. Stand van educatief Nederland 2019’onder meer dat ‘jongeren uit verschillende sociale groepen elkaar niet meer vanzelfsprekend tegenkomen in een sterk gedifferentieerd onderwijsstelsel’. En dat is problematisch, aldus de Onderwijsraad:
,,Als jongeren met verschillende sociale achtergronden elkaar op school niet meer ontmoeten, komen ze minder in aanraking met leerlingen of studenten die andere inzichten en waarden hebben. Terwijl de school een plek zou moeten zijn waar jongeren kunnen oefenen in het omgaan met conflicten, het voeren van een dialoog, afwijkende meningen en gedragingen tolereren, respect opbrengen voor andersdenkenden en tot consensus komen. Scholen zijn bij uitstek de plaats waar jongeren moeten leren omgaan met verschillen. Wanneer daartoe minder gelegenheid is, kan het onderwijs jongeren maar beperkt voorbereiden op een pluriforme en democratische samenleving en maar beperkt bijdragen aan sociale samenhang in de samenleving.’’
Hoe ziet een Vox-klas er in de praktijk uit?
Iedereen naar het Vox College dus! Maar hoe ga je dan in de praktijk aan de slag? Gooi het beeld van een klassiek klaslokaal maar overboord. Hier leer je op een groot leerplein met verschillende zones. Zo is er een kas om in te werken met een grote picknicktafel en staan er hoge badmeesterstoelen. Docenten geven geen vaste vakken, maar ontwikkelen de lessen zelf. Leerlingen spreken docenten aan met hun voornaam. De focus ligt op zelfstandig leren. Je werkt veel op je eigen laptop en samen aan vakoverstijgende projecten waarin meerdere vakken samenkomen, oftewel Project Based Learning.
Zo ziet de schooldag eruit
Elke ochtend start je met 15 tot 30 minuten in je coachgroep. De docentcoach begeleidt in deze groep maximaal 15 leerlingen. Ieders welzijn, mogelijkheden, valkuilen, planning, toetsresultaten en huiswerk wordt besproken. En elke middag wordt de dag weer afgesloten in de coachgroep. Tussendoor werken leerlingen aan projecten met een theoretisch gedeelte en een praktijkopdracht. Iedere week is er een ander thema. De projecten komen niet uit boeken, maar uit de echte wereld. Denk aan een project over orkanen, waarin de actualiteit wordt gekoppeld aan natuurkunde, aardrijkskunde en Nederlands.
Aan de slag in 5 stappen
Leerlingen gaan bij ieder thema in vijf vaste stappen projectmatig te werk: startvraag, oriënteren, onderzoeken, presenteren en terugkijken. De planning voor die projecten maken de leerlingen zelf.Schooldirecteur Anneke Volp oponderwijsconsument.nldaarover: ,,Zo leren leerlingen hier heel gestructureerd te werken. Mijn tweedejaars hebben inmiddels al 70 projecten gedaan.”
Voor wie is een Vox-klas geschikt?
Je kunt je voorstellen dat niet iedere leerling goed gedijt bij de zelfstandigheid, diversiteit en het eigen leerpad dat het Vox onderwijs zo kenmerkt. Zoals de school het zelf omschrijft: ,,Vox College is er voor leerlingen die nieuwsgierig zijn, die het leuk vinden om te experimenteren en nieuwe dingen te ontdekken en die echte doeners zijn.” Is jouw kind onderzoekend en ondernemend? Op naar Amsterdam. Of wordt het tijd dat het concept van de Vox-klas zich als een olievlek gaat verspreiden door heel Nederland?
Leestip
Over de angst voor nivellering op scholen, de nadelige maatschappelijke gevolgen van leerlingen scheiden én de kracht van de Vox-klas schreef journalist Peter Giesen eerder dit jaar voor de Volkskrant het artikel ‘Broederschap: Van vmbo-basis tot vwo in één klas – en wat er dan gebeurt’.
Sofie Vermooten
Sofie Vermooten deed na haar studie Journalistiek ruim vijf jaar ervaring op in de Nederlandse bladenwereld als redacteur en projectmanager. Voor Tekst 2000 / B1 blogt Sofie over digitalisering én geeft ze praktische tips op het gebied van contentcreatie.